Boekbesprekingen
         
Songhay-Kaado De verhalenverteller Spreek Djerma Spreekwoorden Tovenaarsleerling
 
Spreek Djerma. Een taal uit Niger

Een boek van Sandra Bornand
 
Inhoud

Kaft van het boek over de Djerma taal en cultuur; klik op de linker muisknop voor uitvergroting.



 

De bespreking

Dit boek is zeker het meest leesbare boek dat tot nu toe is gepubliceerd over de taal en cultuur van de Djerma's. Het is verplichte stof voor diegenen die voor enige tijd in het westen va Niger willen verblijven en niet als een volslagen vreemdeling willen rondwandelen.

Desalniettemin is dit boek geen taalcursus. Het heeft meer weg van de "Wat en hoe in het ..." boekjes, maar dan uitgebreider. Het geeft een veel omvattend overzicht van de grammatica van het Djerma op een eenvoudige wijze uitgelegd en van veel voorbeelden voorzien. De culturele thema's die in het boek aan de orde komen zijn op zichzelf al voldoende reden om dit boek te lezen. Ook hier leer je tegelijk over taal en cultuur. De uitdrukking « Hala abada hayni si bunga sorro gu ga dake care ga » (Nooit, nee werkelijk nooit, zal gierst vijf opeenvolgende jaren opbrengst geven.) en een lijst van alle grote hongersnoden sinds 1890 laten bijvoorbeeld het belang van regen in deze regio zien. U zult ervaren dat schoonheid iets is dat cultureel bepaald is:
« Het eerste teken van schoonheid en ook meest belangrijke is gezetheid. Een magere vrouw kan niet mooi zijn en zij zal worden bespot, soms
onbarmhartig. ». Misschien wel uiterst actueel laat het boek de vreedzame wijze zien waarop de traditionele religie en de Islam naast elkaar bestaan in de Djerma regio. Dit wordt geďllustreerd met een voorbeeld van een ambtenaar en van een maraboe die, hoewel oprechte moslims, rituelen van de traditionele religie praktiseren.

Het boek is geschreven voor alle mensen die iets meer willen zijn dan een passant en Bornand is daar goed in geslaagd. Het Frans hoeft voor iedereen met een basis kennis Frans geen probleem te zijn.

Terug



De opbouw van het boek

Het eerste deel van het boek omvat de grammatica en neemt, inclusief de inleiding, 70 bladzijden in. Daarnaast zijn een woordenlijst Djerma - Frans (circa 40 pagina's) en Frans - Djerma opgenomen (circa 60 pagina's).

Het deel over de hedendaagse conversatie (32 bladzijden) behandelt twaalf onderwerpen variërend van het begroeten in verschillende situaties tot het onderhandelen over de prijs op de markt. Van de zinnetjes en uitdrukking in het Djerma is zowel de betekenis als de letterlijke (woordvoorwoord) vertaling gegeven. Hier en daar is een tabel opgenomen, bijvoorbeeld met de getallen in het Djerma, of is tekstbox ter illustratie, bijvoorbeeld over een offer om ziekten te genezen. Andere onderwerpen die aan de orde komen zijn beantwoorden van vragen, bedanken, verontschuldigen, feliciteren, iets toewensen, condoleren, de weg vragen, praten over tijd, over eten en drinken, over ziekte en over emoties.

De culturele thema's komen in het derde deel (bijna 90 bladzijden) van het boek aan de orde. Bornand beschrijft de Djerma cultuur in zes paragrafen. De belangrijke Djerma woorden, uitdrukkingen en namen zijn telkens vetgedrukt. Speciale onderwerpen of voorbeelden zijn opgenomen in tekstboxen. De eerste paragraaf "De kaders van het leven" gaat over de controle over de grond, de belangrijkste landbouwgewassen, de verdeling van het werk tussen man en vrouw en de invloed van de neerslag of het gebrek hieraan op het leven in de Sahel. De paragraaf "Van wildernis naar het huis van de geesten" behandelt onder andere de verschillende soorten nederzettingen en politieke eenheden, alsook de verschillende type gebouwen in een nederzetting en de structuur hiervan. "De sociale groepen" is een paragraaf die inzoomt op de sociale structuur, inclusief het belang van vererving, de politieke organisatie, de (uitgebreide) familie en de relatie binnen het huwelijk. "Het individu" is een paragraaf die het beeld van een persoon bij de Djerma beschrijft en ook in gaat op de traditionele scholing en de ontwikkeling van jongen tot man en meisje tot vrouw. De een na laatste paragraaf gaat over "de ceremoniën die het levensritme bepalen". Onderwerpen zijn natuurlijk huwelijk, initiatie en begrafenis, maar ook zwangerschap, geboorte, abortus en doop. De afsluitende paragraaf behandelt religie.  

De CD-ROM bevat voorbeelden van de uitspraak en een serie foto's die het dagelijks leven illustreren. De uitspraakvoorbeelden zijn geordend in zeven onderwerpen: (1) lidwoorden, zelfstandige naamwoorden en bijvoeglijke naamwoorden, (2) werkwoorden, (3) bijwoorden, (4) algemene woorden,
(5) de structuur van de zin, (6) taaluitingen en (7) het verhaal over de strijder Kuurayize Kalleykoy. Bij de eerste zes onderwerpen is eerst de stem van Sandra Bornand te horen die de Franse tekst uitspreekt en daarna Tahirou Boubacar die de Djerma vertaling geeft. Het verhaal, het laatste onderwerp, staat ook in het boek. Wat betreft de eerste zes onderwerpen is het, mijn inziens, een gemiste kans niet de mogelijkheid in te bouwen om de tekst te kunnen selecteren die men wil oefenen. Als luisteraar moet men nu de volledige opgenomen tekst per onderwerp afluisteren (voor enkele minuten), zonder de mogelijkheid te hebben om voor- of achteruit te spoelen. De foto's van Gustave Deghilage en Sandra Bornand, zowel in zwart-wit als in kleur, verschillen onderling in kwaliteit, maar geven een goede indruk van de verschillende aspecten van het leven op het platteland (landbouw, koken, water, dorpen, markten, veeteelt, landschap) en van de mensen (kleding, muziekinstrumenten, religie, kinderen, bodyguards) in Niger.

Terug


 
De auteur

Doctor in de letteren aan de Universiteit van Lausanne (Prijs van het Rectoraat 2003), Sandra Bornand, met de Zwitserse nationaliteit, doet sinds 1994 onderzoek over de mondelinge tradities van de Djerma in Niger. Haar opleiding in literatuur en analyse van de redevoeringen heeft haar er toe aangezet om de nadruk in haar onderzoek te leggen op de relaties tussen het woord en de macht. Auteur van verscheidene artikelen over de Djerma maatschappij, is zij heden ten dagen bursale van het Zwitserse Nationaal Fonds (FNS).

Terug


 
Tekst op de achterflap

Zoals de foto van Zélika, het meisje op de kaft, die met een nieuwsgierige blik door het venster kijkt naar wat er binnen in het huis plaatsvindt, nodig dit boek u uit de het Djermavolk te ontdekken via hun taal en hun cultuur.

U zult er de belangrijkste thema's van het dagelijks leven in ontdekken, maar ook de voor de reizende bezoeker minder waarneembare zaken. Hoewel het aangeboden kijkje de lezer de meest « traditionele » aspecten van deze cultuur probeert te laten zien, toont het wel degelijk ook de veranderingen hierin.

Evenzo kunt u de taal ontdekken via haar grammatica, de ingrediënten van de hedendaagse gesprekken geordend per thema and de tweetalige woordenlijst met zowel een Franse als Djerma ingang.

Naast dit boek is er een CD-ROM die voorbeelden bevat van de uitspraak en een serie foto's die het dagelijks leven illustreren. U vindt op deze CD ook een verhaal in de traditie van de grote Djerma verhalenvertellers.

Terug


 
Kerninformatie
 
originele titel: Parlons Zarma. Une Langue du Niger
auteur: Sandra Bornand
ISBN : 2-296-00497-0
omvang: 343 bladzijden (135 mm * 215 mm)
uitgegeven: April 2006, in het Frans
uitgever: L' Harmattan
5-7 rue de l' Ecole Polytechnique
75005 Paris, Frankrijk
op het internet: http://www.editions-harmattan.fr

Extra:
Een CD-ROM met uitspraakvoorbeelden en foto's die een beeld geven van het dagelijks leven kan apart worden besteld (ISBN : 2-296-00587-X). Deze CD-ROM bevat tevens een verhaal verteld in de tradities van de grote Djerma-Songhay verhalenvertellers.

Speciaal:
Errata, lijst met enkele correcties verstrekt door de auteur.

Terug



Laatst herzien: 04 november 2009