Grammatica feitenoverzicht:
de week en de
dagen |
|
|
|
Onderwerpen
-
De
week
-
De
dagen
-
De dagindeling
|
|
De week
|
Het Djerma woord habu betekent zowel week
als markt. Er zijn verschillende manieren in het
Djerma om volgende week, afgelopen week,
enzovoort uit te drukken.
|
Uitdrukkingen met week
Djerma |
Nederlands |
habu |
week (ook: markt) |
habu wo |
deze week |
habu kan bu |
vorige,
afgelopen week |
hino habu |
volgende, komende week; (de) volgende markt |
habu bene |
over twee weken;
(de)
week na de volgende |
|
Terug |
|
De dagen (les
17)
|
De Djerma namen voor de dagen (hane, jirbi)
zijn afgeleid van de Arabische namen. De
eerste dag van de week in Islamitische landen is
de
zondag. Alleen voor de vrijdag, de dag dat
de gelovigen tussen de middag samenkomen
om te bidden in de moskee, hebben de Djerma hun
eigen naam voor de dag Han beri ofwel de
Grote dag.
|
Dagen van de week
Weekdag |
Djerma |
Arabisch 1 |
Nederlands |
1 |
Alhadi |
Yaum Al-Aḥad |
Zondag |
2 |
Atinni,
Attinin |
Yaum Al-Ithnain |
Maandag |
3 |
Atalata,
Attalata |
Yaum
Ath-Thalathaʼ |
Dinsdag |
4 |
Alarba |
Yaum Al-Arba'a' |
Woensdag |
5 |
Alhamisi,
Alkamisa |
Yaum Al-Khamīs |
Donderdag |
6 |
Alzuma; Han
beri |
Yaum Al-Jumu'a |
Vrijdag |
7 |
Asipti,
Assibiti |
Yaum Al-Sabt |
Zaterdag |
|
1 bron:
wikipedia;
universiteit Utrecht |
|
Er zijn verschillende manieren om in het Djerma
bijvoorbeeld afgelopen woensdag of komende
woensdag te zeggen. Dit lijkt erg op de manier
waarop afgelopen en volgende week wordt gezegd.
|
Uitdrukking met specifieke dagen
Djerma |
Nederlands |
Alarba wo |
deze woensdag, de woensdag in
deze week |
Alarba kan bu |
afgelopen woensdag |
Alarba kan ga kaa |
komende woensdag, aankomende
woensdag |
hine Alarba |
komende woensdag |
Alarba bene |
woensdag na de komende |
|
|
Er zijn in het Djerma verschillende manieren of
naar dagen in de toekomst of het verleden te
refereren.
|
Uitdrukkingen met niet-specifieke
dagen
Djerma |
Nederlands |
hunkuna |
vandaag |
bi |
gisteren |
bifo |
meestal eergisteren, maar kan
ook eerdere dag zijn. |
bifo hendi; bifo yongo |
de dag voor bifo, dat is
meestal 3 dagen geleden |
za jirbi hinza |
sinds 3 dagen, 3 dagen geleden |
suba |
morgen |
subasi |
overmorgen |
subasi hendi; subasi yongo |
de dag na subasi,
dat is over 3 dagen |
subasi yongo, a cella fa |
over 4
dagen |
|
|
|
Uitdrukkingen met dag
Djerma |
Nederlands |
a
cin fo da zari hinka Dosso |
ik bracht twee dagen en een
nacht door in
Dosso |
zari hinka a mana di a |
ik heb hem al twee dagen niet
gezien |
a
jirbi hinka ay mana di a |
ik heb hem al twee dagen niet
gezien |
a
na wone no ay se za jirbi way |
hij gaf me dit tien dagen
geleden |
|
Terug |
|
De dagindeling (Les 4)
|
"Han fo", een dag, laat u de belangrijkste delen van de dag zien die door de Djerma worden onderscheiden. In totaal zijn er negen perioden.
Ga met de cursor naar het plaatje. Klik met de linker muisknop en kijk naar een animatie in een popup.
De meeste begroetingen waarmee
het begroetingsritueel begint,
zijn gerelateerd aan het moment van de dag.
In onderstaande tabel zijn de begroetingen vermeld voor
de verschillende momenten van de dag. De namen van sommige dagdelen
zijn eveneens gerelateerd aan de naam van
het gebed dat op dat moment gebeden wordt.
Dagdeel en begroeting
Zarma |
alfazar |
adduha |
wete |
zari |
alula |
wiciri |
hire |
almari
|
cini |
Nederlands |
dagen-raad,
zons-opgang |
zons-opkomst tot 10:00 |
late ochtend 10:00
tot 11:30 |
middag |
vroege middag 12:30 tot 16:30 |
late middag to zons- ondergang |
na zons-ondergang tot
avondeten |
na donker tot bedtijf |
nacht |
Begroeting |
kani |
kani |
wete |
foy |
foy |
wiciri |
hire |
almare |
. |
Gebed |
alfazar
zon-opkomst |
adduha 9:00
tot 10:00 |
wete
10:00 tot 12:00 |
. |
alula
14:30 tot
15:00 |
alasar
16:30 tot 17:00 |
. |
almari
20:30 tot 21:00 |
. |
Opmerkingen
De begroetingen kunnen worden gevormd
met het werkwoord vermeld in de tabel,
bijvoorbeeld (zie ook
Les 5.C).
Het vermelde werkwoord betekent meestal
'het doorbrengen van het aangegeven deel
van de dag'. Uitzonderingen zijn "kani" (rusten) dat verwijst naar de voorafgaande nacht, en "foy" (de dag doorbrengen) welk verwijst naar de hele dag.
Formele, huidige, gebedstijden wijken af
van die hierboven gegeven (zie
hier)
nr |
Arabische naam |
Nederlands |
tijdstip |
1 |
Fajr |
ochtend |
Tussen het eerste begin van het
licht worden en zonsopkomst |
2 |
Shurooq |
zonopkomst |
Op het moment van zonsopkomst,
het moment dat de bovenkant van
deschijf van de zon verschijnt
boven de horizon. Dit markeert
het eind van de de tijd voor het Fajr (ochtend)
gebed. |
3 |
Dhuhr |
middag |
Tussen de daling
van de zon en Asr
(als de schaduw soms twee keer
zolang is als het object) |
4 |
Asr |
laat in de middag |
Direct na het
einde van Dhuhr tot (juist voor)
de zonsondergang. |
5 |
Maghrib |
avond |
Vlak na
zonsondergang tot het verdwijnen
van de schemering. |
6 |
Isha |
nacht |
Na het
verdwijnen van de schemering tot
aan middernacht. |
Andere uitdrukkingen
1. susubay ochtend, van
zonsopkomst tot tussen de middag (adduha
plus wete);
2. wiciri kambu of wucir kambu
worden ook gebruikt voor wiciri;
3. almari kambu betekent schemering;
4. cini bine en cini bindi
betekenen middernacht,
cini bine is volgens zeggen gebruikt voor de tijd tussen 00:00
en
05:00 uur 's nachts.
|
Idiomatische
uitdrukkingen |
|
Uitdrukkingen met een deel van de
dag
Djerma |
Nederlands |
a
kaa zaro ra |
hij kwam gedurende de dag |
a
ga dira zari |
hij zal overdag reizen |
a
kaa da wayno |
hij kwam toen de zon brandde. |
|
|
een deel van de
dag doorbrengen of beginnen bij
aanvang van een dagdeel |
hanna ka ...
ay izo hanna ka hen |
de nacht doorbrengen
mijn kind huilde de hele nacht |
weta ka ...
i wete ka caw |
de ochtend doorbrengen
zij brachten de ochtend door met lezen (studeren) |
foy ka ...
i foy ka koy |
de hele dag doorbrengen
zij wekrte de gehele dag |
biya ka ..
iri ma biya ka koy naruyan |
's ochtends vroeg beginnen
Laten we de reis 's ochtends vroeg beginnen |
wayma ka ...
i wayma ka tun |
in de late middag beginnen
zij begonnen in de late middag |
|
Terug |
|
|
|
|
Laatst
herzien:
29 januari 2010
|
|